Summer School Food and Innovation in Rural Transition: the Toscany case

Η αγροτική μετάβαση έχει γίνει πρόσφατα ένα καυτό ζήτημα τόσο στις ευρωπαϊκές όσο και στις μη ευρωπαϊκές χώρες. Οι αγροτικές περιοχές εμπλέκονται σε δυναμική ανάπτυξης, η βιωσιμότητα των οποίων δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη. Μπορούν να εντοπιστούν τέσσερις κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν τη βιωσιμότητα της αγροτικής μετάβασης:

• Η ικανότητα των αγροτικών περιοχών να είναι κατάλληλες για τη δημιουργία και λειτουργία οικονομικών δραστηριοτήτων που είναι οικονομικά βιώσιμες, ενώ είναι κατάλληλες και ικανές να αξιοποιούν τις κοινωνικο-πολιτιστικές και δημογραφικές συνθήκες του πλαισίου·
• Η ικανότητα των αγροτικών περιοχών να φιλοξενούν μια σειρά από διαφοροποιημένες δραστηριότητες με ιδιαίτερη προσοχή στον αειφόρο αγροτικό τουρισμό·
• Η ικανότητα των αγροτικών περιοχών να προστατεύουν, να αξιοποιούν και να βελτιώνουν τους φυσικούς πόρους που προσφέρει το τοπικό περιβάλλον·
• Η ικανότητα των αγροτικών περιοχών να συμπεριληφθούν στην πολιτική ατζέντα των τοπικών, εθνικών και περιφερειακών φορέων.

Οι ευρωπαϊκές αγροτικές περιοχές είναι κατοικημένες με μικρές φάρμες. Συμβάλλουν στην παραγωγή τροφίμων που αργότερα αυτοκαταναλώνονται ή αποκτώνται από τους καταναλωτές τόσο στις αγροτικές όσο και στις (περι)αστικές περιοχές. Για το γεγονός και μόνο ότι λειτουργούν σε αγροτικές περιοχές, οι μικρές εκμεταλλεύσεις αποτελούν μέρος της αγροτικής δυναμικής (π οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά) που επηρεάζουν την αγροτική μετάβαση. Με άλλα λόγια, στην Ευρώπη η αγροτική μετάβαση συνοδεύεται από ζητήματα που σχετίζονται με τη γεωργία και την παραγωγή και κατανάλωση τροφίμων, πολλές αγροτικές περιοχές και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εκεί συμβάλλουν στην προμήθεια και την απόκτηση τροφίμων.

Το Summer School Food and Innovation in Rural Transition διερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι μικρές εκμεταλλεύσεις επηρεάζουν τη βιώσιμη αγροτική μετάβαση, ενώ συμβάλλουν στην παροχή τροφίμων.

Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα περπατά τους μαθητές στη διερεύνηση πέντε θεμάτων. Αυτά τα θέματα εμπίπτουν στους τέσσερις προαναφερθέντες παράγοντες που επηρεάζουν τη βιωσιμότητα της αγροτικής μετάβασης και δίνουν έμφαση στη μικρή γεωργία. Τα θέματα μπορούν να συντεθούν ως εξής:

1. Μικρές φάρμες, οικονομική βιωσιμότητα και κοινωνικοπολιτιστική καταλληλότητα. Αυτό το θέμα διερευνά πώς οργανώνονται και λειτουργούν οι μικρές φάρμες. Επικεντρώνεται στις διαστάσεις τους όσον αφορά την παραγωγή, τη δημιουργία και κατανάλωση εισοδήματος, την απασχόληση και την ολοκλήρωση της αγοράς. Επιπλέον, το θέμα διερευνά την ικανότητα των μικρών αγροκτημάτων να παρέχουν ευκαιρίες απασχόλησης και τρόφιμα, επαρκή για να ανταποκριθούν στις (τοπικές και μη) προσδοκίες και ανάγκες (π.χ. θέσεις εργασίας και προϊόντα για τα οποία υπάρχει ζήτηση· πρακτικές παροχής και απόκτησης τροφίμων, σύμφωνα με τις διατροφικές παραδόσεις, την τοπική γαστρονομία και τον πολιτισμό)
2. Μικρές φάρμες και κοινωνικές υπηρεσίες. Ο κοινωνικός ρόλος της γεωργίας αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο στην παροχή «κοινωνικών» υπηρεσιών από το αγρόκτημα, είτε σιωπηρά είτε ρητά. Η περίπτωση των αγροτικών πραγμάτων που επιτελούν ρητά μια κοινωνική λειτουργία, ορίζονται ως «κοινωνικές φάρμες». Η κοινωνική γεωργία αναφέρεται τόσο σε επιχειρηματικές όσο και σε εθελοντικές πρωτοβουλίες (δηλ προωθούνται από συλλόγους), ή ακόμη και από τον δημόσιο τομέα (π.χ. για υπηρεσίες ψυχικής υγείας). Όλες αυτές οι πραγματικότητες επιδιώκουν κοινωνικούς σκοπούς μέσω της ανάπτυξης αγροτικών δραστηριοτήτων, με την ευρεία έννοια (καλλιέργειες, εκτροφή, μετατροπή προϊόντων, αγροτικές διακοπές, πώληση αγροτικών προϊόντων κ.λπ.), με ρητό στόχο τη συμμετοχή ατόμων με ειδικές ανάγκες
3. Μικρές φάρμες και περιβάλλον. Υπάρχει μια αυξανόμενη αναγνώριση ότι η γεωργία μπορεί να συμβάλει στην παροχή υπηρεσιών οικοσυστήματος, που ορίζονται ως τα πολλαπλά οφέλη που παρέχονται από τα οικοσυστήματα (π. υποστήριξη της ζωής, όπως κύκλος θρεπτικών ουσιών, σχηματισμός εδάφους και πρωτογενής παραγωγή, προμήθεια όπως παραγωγή τροφίμων, πόσιμο νερό, υλικά ή καύσιμα, ρύθμιση, όπως κλίμα, καθαρισμός του νερού, έλεγχος επικονίασης και προσβολής, πολιτιστικές αξίες συμπεριλαμβανομένων αισθητικών, πνευματικών, εκπαιδευτικών και ψυχαγωγικές). Αυτό το θέμα εστιάζει στις σχέσεις μεταξύ γεωργίας και περιβάλλοντος και, ειδικότερα, στον τρόπο με τον οποίο οι μικρές εκμεταλλεύσεις συμβάλλουν στη χρήση και την αναπαραγωγή γενετικών πόρων και υπηρεσιών αγροοικοσυστημάτων
4. Μικρές φάρμες, βιώσιμος τουρισμός και εδαφική αξιοποίηση. Αυτό το θέμα διερευνά πώς οι μικρές φάρμες συμβάλλουν στη δημιουργία ευκαιριών για έναν βιώσιμο, βιωματικό και πολυεποχικό ποιοτικό τουριστικό τομέα. Αυτό το θέμα περιλαμβάνει ανάλυση των συστημάτων παροχής αγροτικού τουρισμού με ιδιαίτερη αναφορά στην τοπική παραγωγή και τις αλυσίδες εφοδιασμού αγροδιατροφικών προϊόντων και άλλα παραδοσιακά τοπικά προϊόντα. πολυλειτουργικότητα και διαφοροποίηση της γεωργίας, αγροτουρισμός, κοινωνική γεωργία, ανάλυση βραχυπρόθεσμων αλυσίδων εφοδιασμού
5. Μικρές φάρμες σε μια ψηφιοποιούμενη κοινωνία. Οι ψηφιακές τεχνολογίες μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση σημαντικών και επειγουσών οικονομικών, κοινωνικών, κλιματικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο αγροδιατροφικός τομέας της ΕΕ και οι αγροτικές περιοχές. Ο ρόλος της ψηφιοποίησης, ο χαρακτηρισμός της και οι πολλαπλές επιπτώσεις στη γεωργία και τις αγροτικές περιοχές, θα συζητηθούν άμεσα σε μέρος των διαλέξεων.

Αυτά τα πέντε θέματα θα επεξεργαστούν και θα συζητηθούν κατά τη διάρκεια του Προγράμματος με βάση έναν προβληματισμό σχετικά με τις ιδιαιτερότητες της μικρής γεωργίας (ορισμοί, χαρακτήρες, συνδέσεις με το διατροφικό τους σύστημα και το κοινωνικο-οικονομικό και οικολογικό τους πλαίσιο). Οι προβληματισμοί θα επικεντρωθούν στον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι μικρές εκμεταλλεύσεις στη μετάβαση Pathways προς πιο βιώσιμες αγροτικές και γεωργικές διαμορφώσεις, με προσοχή σε συγκεκριμένα στοιχεία αυτών των διαδικασιών.

Η μεταβατική προοπτική που υιοθετείται στο Πρόγραμμα οδηγεί στην εξέταση ορισμένων βασικών εννοιολογικών στοιχείων που διαμορφώνουν την τρέχουσα αντανάκλαση αυτών των ζητημάτων, και μια επισκόπηση ορισμένων βασικών στόχων πολιτικής που παρέχουν βάσεις πολιτικής δράσης και επιστημονικής έρευνας που υποστηρίζουν τις μεταβάσεις.

Οι προκλήσεις που θέτει ο COVID τα τελευταία χρόνια καθιστούν τα προαναφερθέντα ζητήματα ιδιαίτερα επίκαιρα και επείγοντα για τις αγροτικές περιοχές, ίσως περισσότερο από ποτέ.

Σκοπός

Το μάθημα στοχεύει να αυξήσει την ευαισθητοποίηση και τις ικανότητες σχετικά με θέματα διατροφής και τη μετάβαση στη γεωργία και τις αγροτικές περιοχές και να προετοιμάσει τους μαθητές ώστε να σχεδιάσουν τη μελλοντική βιώσιμη μετάβαση Pathways ικανή να ανταποκριθεί στις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες απαιτήσεις της κοινωνίας και των καταναλωτών. Το μάθημα θα προσφέρει στους φοιτητές που ασχολούνται με γεωργικές και αγροτικές σπουδές μια καθηλωτική εμπειρία στην επικράτεια της Τοσκάνης.

Φοιτητές ΕΕ και εκτός ΕΕ (Πτυχίο πανεπιστημίου ή πτυχίο Bachelor, Master) καθώς και Ph.D. Φοιτητές.